Одоогоос 50 жилийн өмнө Нил Армстронг сарны гадаргуу дээр хөл тавьсан мөчид дэлхий даяар түгшиж, бахдаж, гайхан биширч байв. Энэхүү сонинд "Өнөөдрөөс эхлэн хүн төрөлхтөн оюун санааны хүсэл тэмүүлэл, зохион бүтээх чадвараа ашиглан орчлон ертөнцийн аль ч хэсэгт аялж болохоор боллоо... тун удахгүй гараг эрхэсүүд рүү ч аялах нь тодорхой боллоо” хэмээн дурджээ. Гэвч байдал өөр байсан юм. Саран дээр буух гайхамшигт аяллыг эцсийн зорилгоос нь хазайлгаж, Америкийн хүчирхэг байдлыг дөвийлгөн харуулах хэрэгсэл болгон ашигласан. Энэ талаар нэг удаа дурдсан бол дахин дурдах шаардлагагүй юм. Өнгөрсөн хугацаанд нийт 571 хүн л тойрог замаар аялсан бөгөөд 1972 оноос хойш Чикаго хотын Дес Мойнсаас өөр хэн ч сансарт нисээгүй.

Дараагийн 50 жилд байдал ихээхэн өөрчлөгдөнө. Нислэгийн зардал буурах, шинэ технологийн дэвшил, Хятад болон Энэтхэгийн амбиц, шинэ үеийн бизнес эрхлэгчид зэрэг нь сансрын хөгжлийн эрин үеийг авчрах найдвар төрүүлж байна. Бүх нийтэд зориулсан өргөн хүрээтэй, илүү сайн харилцаа холбооны сүлжээ бүхий аялал жуулчлалыг зайлшгүй хамарч, урт хугацаандаа ашигт малтмал олборлох, нийтийн тээвэрлэлтийн асуудлыг багтаана. Сансар огторгуй зөвхөн засгийн газрууд төдийгүй пүүс компаниуд, хувь хүмүүсийн хувьд дэлхийн өргөтгөл буюу талбартай илүү адилхан болно. Гэхдээ энэхүү хэтийн зорилгод хүрэхийн тулд тайван цагт, дайн тулаантай үед ч дэлхийгээс тэнгэр огторгуйг захирах хууль эрх зүйн тогтолцоог бий болгох хэрэгтэй.

Өнөөг хүртэл сансрын хөгжлийн үйл явц нь голчлон хиймэл дагуулын холбооны өргөн цацалт, навигацийн үйл ажиллагааг дэмжихэд чиглэж ирсэн. Одоогийн байдлаар хоёр зүйл өөрчлөгдөж байна. Нэгдүгээрт, геополитикийн асуудал хүмүүсийг дэлхийд хамгийн ойр орших тойрог замаас холгүй аялуулахад шинэ түлхэц болж байна. Хятад улс 2035 он гэхэд хүмүүсийг саран дээр буулгахаар төлөвлөсөн. Ерөнхийлөгч Дональд Трампын засаг захиргаанаас 2024 онд Америкчуудыг сансарт дахин нисгэхээр төлөвлөжээ. Зардал буурч буй нь энэхүү аяллын өртгийг өмнөхөөс нь илүү хямд болгож байна. Аполло сансрын хөлөг нь хэдэн зуун тэрбум ам.долларын өртөгтэй (өнөөгийн ханшаар) бөгөөд одоогийн байдлаар тасалбарын үнэ хэдэн арван тэрбум ам.долларын үнэтэй.

[ … ]

Сансарт аялахыг хүн төрөлхтөн хүлээстэй байдлаас гарч, хувь тавилангаа дахин олох боломжтой боллоо хэмээн хууль хяналтгүй Зэрлэг Барууны ертөнцийг дэвэргэсэн сурталчилгаа хийх нь алдаа юм. Сансрын аялал хийхийн тулд удирдлагатай байх шаардлагатай. Дэлхий даяар ган төмөр туйван үйлдвэрлэх, шар буурцаг тариалах газрын наймааны дүрэм журмын талаар тохиролцож чадахгүй байгаа өнөө цаг үед энэ нь том асуулт мэт санагдаж блолох юм. Гэхдээ энэ асуудлыг оролцуулахгүйгээр дэлхийн гадна буй бүх боломжийг ашиглахын тулд сайндаа л дахин 50 жил хүлээх хэрэгтэй боллоо. Цаашлаад сансар огторгуйтай холбоотой асуудал дэлхий нийтийг хамарсан асуудлуудад нэрмээс болж болзошгүй юм.

50 жилийн өмнө Нэйл Армстронг сарны гадаргуу дээр хөл тавих мөч дэлхий даяар бишрэл, бахархал, гайхшралыг төрүүлсэн. Энэ сонин “хүн өнөөдрөөс хойш ертөнцөд хүссэн бөгөөд төлөвлөсөн газар руу явж чадах боллоо.... гаригууд руу санаснаас эрт явж чадах нь тодорхой боллоо.” гэж мэдэмхийрэв. Гэвч үгүй байлаа. Саран дээр буусан явдал нь бүрэн биелсэн зорилго биш, харин урьд үзэгдээгүй явдал байсан ба Америкийн ер бусын чадварыг харуулсан дохио төдий байлаа. Нэгэнт болж өнгөрсөн тэр үйл явдал дахин биелэх шаардлага гарсангүй. Сансрын тойрог замд ердөө 571 хүн л гарсан. 1972 оноос хойш Чикагогоос Де Мойн хүрэхээс хол замыг сансарт туулахаар азаа хэн ч үзсэнгүй.

Дараагийн 50 жил маш өөр харагдах болно. Буурч буй зардал, шинэ технологиуд, Хятад Энэтхэгийн санаархал, бизнес эрхлэгчдийн шинэ үе сансрын хөгжлийн итгэлтэй эрин үеийг амлаж байна. Энэ нь баячуудад аялал жуулчлал, бүх нийтэд холбоо харилцааны илүү сайн сүлжээг авчрах нь ойлгомжтой болов. Алс хэтдээ энэ нь эрдэс баялгийн олборлолт, тэр ч бүү хэл нийтийн тээврийг ч бий болгож магадгүй. Сансар нь дэлхийн өргөтгөл мэт болж зөвхөн засгийн газруудад ч биш компаниуд ба хувь хүмүүсийн талбар болох юм. Гэвч энэ амлалт хэрэгжихийн тулд энхийн болон дайны цагт огторгуйг захирах цогц хуулиудыг дэлхийд бий болгох шаардлагатай юм.

Сансрын хөгжил нь доор байгаа үйл ажиллагаа болох нэвтрүүлэг болон газар зүйн хөтчийн үйл ажиллагааг хөнгөвчлөхөд голцуу хиймэл дагуулын холбоог ашиглан төвлөрч байна. Эдүгээ хоёр зүйл өөрчлөгдөж байна. Нэгдүгээрт, геополитик нь хүмүүсийг дэлхийд ойр доогуур тойрог замаас цааш илгээх шинэ хүчин чармайлтыг өдөөж байна. Хятад улс саран дээр 2035 онд хүмүүсийг буулгахаар төлөвлөж байна. Ерөнхийлөгч Доналд Трампын засаг захиргаа Америкчуудыг 2024 он гэхэд саранд дахиж аваачихыг хүсэж байна. Зардал буурч байгаа нь үүнийг урьдынхтай харьцуулбал санхүүгийн хувьд илүү боломжтой болгож байна. Аполлогын өртөг өнөөгийн ханшаар олон зуун тэрбум долларт хүрч байсан бол өдгөө тийзний үнэ нь олон арван тэрбум доллар болжээ.
[ … ]
Сансрыг хүн төрөлхтөн дөнгөнөөсөө салж, хувь тавилангаа шинээр олох эмх замбараагүй шинэ хязгаар болох уянгын халилтай Зэрлэг Өрнөдтэй адилтгаж сурталчлах нь алдаа юм. Сансар нь амлалтаа хэрэгжүүлэхэд түүнд зориулсан засаглал хэрэгтэй. Ган гулдмай, шар буурцгийн сансрын худалдааг зохицуулах дүрмээ дэлхий тохирч чадахгүй тэр үед энэ нь том асуудал мэт харагдаж магадгүй. Гэвч үүнгүйгээр Дэлхийн чанадаас цааших бүгдийн чадавхи биелэхэд хамгийн сайндаа дахиад 50 жил хүлээх байх. Муугаар бодвол сансар Дэлхийн асуудалд нэрмээс болох байх.

Нейл Армстронгийн 50 жилийн өмнө сар дээр газардсан мөч бол дэлхий даяар бахархалтай, гайхшрал төрүүлсэн ба онцгой мөч байсан билээ. Сонин хэвлэлээр бичихдээ “хүн бол энэ өдрөөс эхлэн огторгуйн хаашаа ч хамаагүй аялах чадвартай болсон ба түүний зохион бүтээлч чадвар нь... гариг сансар руу тэмүүлж байгаа ба одоо болон хожимдоо тэр тийшээ аялах нь гарцаагүй” гэжээ. Гэхдээ үгүй л дээ. Сар дээр газардах нь хазайлт байсан ба эцэст хүрэх зорилго биш, харин Америк улсын маш хүчтэй чадварлаг байдлыг нотлох л зорилго байсан байна. Нэг хийснээр, дахин үүнийг хийх хэрэгцээгүй болсон. Зөвхөн 571 хүн сансарт ниссэн; ба 1972 оноос хойш Чикагогийн Дез Муаниаас өөр огторгуйд аялагч байхгүй билээ.

Дараачийн 50 жилд байдал өөр харагдаж байна. Өндөр үнэ, шинэ технологиуд, Хятадын ба Энэтхэгийн амбици ба шинэ үеийн бизнес эрхлэгчид гэх зэрэг нь сансар огторгуйн шинжилгээний хөгжилд шинэ эринг нээж өгсөн. Энэ нь баячуудад сансарын аялал ба бүгдэд харилцаа холбооны сайн сүлжээ зэргийг өгч байгаа; цаашдаа гэхэд эрдэс баялаг ашиглалт ба олон нийтийн тээвэрлэлт зэргийг ч хамарч болох юм. Сансар бол Дэлхий тэлэхтэй адилхан ч байж болох юм – зөвхөн улс төрчид биш, харин фирмууд болон хувь хүмүүсийн эзэгнэх газар ч болж болох юм. Гэхдээ үүний төлөө эрүүл энх үед ба дайны үед дэлхий сансар огторгуйн захиргааны хуулийн шинэ тогтолцоо гаргах нь их хэрэгцээтэй.

Иймээс сансар огторгуйн хөгжил нь дор дурдсан үйл ажиллагааг хялбарчлуулахад оршино – голцуу нэвтрүүлэг дамжуулах сателлит харилцаа ба аялал үүнд орно. Одоо хоёр зүйл өөрчлөгдөж байна. Нэгдүгээрт, геополитик бол хүмүүсийг Дэлхийн орбитын сүүдрийн цааш явуулахыг дэмжиж хөгжүүлж байгаа. Хятад 2035 онд хүмүүсээ сар дээр буулгах төлөвлөгөөтэй байгаа. Ерөнхийлөгч Доналд Трампын засаг захиргаа гэхэд америкчуудыг 2024 онд тэнд газардуулах төлөвлөгөө бий. Өмнөтэй харьцуулбал үнэ төлбөр их өндөр ч гэсэн арай боломжийн харагдаж байгаа. Аполло нь зуун тэрбум долларын үнэтэй (өнөөдрийн мөнгөөр). Одоогоор тасалбарын үнэ бол арван тэрбум юм.

[ … ]

Сансар огторгуйг романтикаар Зэрлэг Баруун мэт, эсвэл хүн төрөлхтөн захидлуудаа хаяж өөрийнхөө хувь заяаг дахин олдог анархижсан хил хязгаар мэт сурталчилах нь том алдаа юм. Огторгуйд өөрийн захиргааг олж байгуулах нь шаардлагатай. Дэлхий одоогоор төмөр ба шар буурцагныхаа худалдааны дүрмийг хүлээлцэн зөвшөөрөлцөхгүй байгаа энэ үед энэ нь том асуудал болж хувирч болно. Гэхдээ энэгүйгээр Дэлхийн цаана байх бүх энэ худал мөрөөдөлүүд 50 жилийн дараа гэхэд биелэлээ олох болно. Муугаар бодоход огторгуйн асуудал нь Дэлхийд дахин асуудлууд нэмж болно.