Kẻ nào đã ném trái cà chua định mệnh mở màn cho cuộc cách mạng La Tomatina?
Sự thật là không có ai biết điều đó.
Là một phiến quân chống lại người gốc Pháp, hay là một lễ hội vượt quá tầm kiểm soát?
Theo câu truyện phổ biến nhất thì trong suốt lễ hội Los Gigantes (một buổi diễu hành rối bằng giấy lớn) vào năm 1945, những người dân địa phương đã cố gắng gây sự chú ý bằng cách gây sự lẫn nhau.
Vô tình họ đứng cạnh một chiếc xe chở rau quả và bắt đầu ném những quả cà chua chín.
Những khán giả vô tội cũng bị cuốn vào cuộc bạo động, tạo nên một cảnh tượng hỗn loạn với đầy những hoa quả ném qua ném lại trên không trung.
Những kẻ chủ mưu dù đã phải trả tiền cà chua cho các chủ sạp bán rau củ nhưng cũng không ngăn được việc tiếp diễn những cuộc bạo động ném cà chua khác - từ đó tạo nên một truyền thống mới.
Vào những năm 1950, vì lo sợ xảy ra những cuộc bạo động leo thang không thể kiểm soát, các nhà chức trách đã liên tục ban hành, nới lỏng rồi lại tái ban hành những luật cấm.
Trong năm 1951, những người dân địa phương phản đối điều luật mới đã bị bỏ tù, cho đến khi cộng đồng lên tiếng kêu gọi cho họ được phóng thích .
Những luật cấm liên quan đến cà chua đạt đỉnh điểm của sự vô kỉ luật vào năm 1957, khi bắt đầu xuất hiện những khởi xướng về việc tổ chức một lễ tang giả cho cà chua với đầy đủ quan tài và đám rước.
Sau năm 1957, chính quyền địa phương quyết định đối phó với tình hình này bằng cách đặt ra những luật lệ mới theo con đường của chính cái truyền thống lập dị đó.
Dù cà chua có trở thành tâm điểm thì sau một tuần lễ ngập tràn không khí lễ hội, dần dần mọi thứ cũng đi đến kết thúc.
Đó là ngày thánh Buñol, Đức Mẹ và thánh Louis Bertrand ngập tràn không khí Tây Ban Nha với diễu hành đường phố, âm nhạc và tưng bừng pháo hoa.
Để chuẩn bị cho cuộc loạn sắp xảy ra, người ta đã phục vụ một bữa cơm cực lớn ngay trước bình minh cuộc chiến; bữa ăn mang hình ảnh Valencia đặc trưng với cơm, hải sản, nghệ và dầu ô-liu.
Ngày nay đã có những luật lệ riêng cho cái lễ hội tự do này.
Những kẻ khơi mào đã đi quá xa trong việc nuôi trồng một giống cà chua kinh tởm dành riêng cho sự kiện hàng năm này.
Lễ hội bắt đầu vào khoảng 10 giờ sáng khi mọi người tham gia thi đấu nhằm giành lấy miếng thịt muối đặt trên đỉnh một cái cột bị bôi mỡ.
Khán giả bên ngoài cuộc chiến kích thích cuộc tranh giành bằng cách vừa phun nước vừa nhảy múa hát hò trên phố.
Khi tiếng chuông nhà thờ điểm chính Ngọ, những chiếc xe tải chở đầy cà chua bắt đầu lăn bánh, tiến vào tị trấn cùng với lời kinh cầu lớn dần "To-ma-te, to-ma-te!".
Tiếp theo đó, sự kiện chính được bắt đầu với việc khai nòng chiếc vòi rồng phun nước.
Đó là dấu hiệu bật đèn xanh cho những người tham gia dốc toàn lực tấn công lẫn nhau bằng việc ném cũng như nghiền nát những trái cà chua.
Những kẻ "ném" tỉa cà chua cự ly xa, những kẻ ám sát cự ly gần, và những cú ném móc cự ly trung.
Đến khi cuộc chơi kết thúc, dù bạn có xài tuyệt chiêu nào chăng nữa, bạn cũng đã trở nên (và cảm thấy) khác trước.
Sau gần một tiếng đồng hồ, chiến đấu trên con phố ướt đẫm cà chua chỉ còn những tay ném ướt sũng không kém gì con phố, chẳng còn mấy trái cà chua là còn giữ được nguyên trạng.
Cú phun vòi rồng thứ hai báo hiệu kết thúc cuộc chiến.